Περίληψη (Όγδοου Βιβλίου):
Ο Ξέρξης μετά τη νίκη του στις Θερμοπύλες βαδίζει προς τη Βοιωτία χωρίς να συναντήσει αντίσταση, μπαίνει στην έρημη Αθήνα και σκοτώνει τους λίγους υπερασπιστές της Ακρόπολης μέσα στο ναό, ενώ ο στόλος του έχει καταπλεύσει στο Φάληρο. Ο ελληνικός στόλος - 378 πλοία, εκτός από τις βοηθητικές πεντηκοντόρους - έχει φτάσει, πριν από τον περσικό, από το Αρτεμίσιο στη Σαλαμίνα. Το συμβούλιο των στρατηγών αποφασίζει, παρά τη ριζική διαφωνία του Θεμιστοκλή, να δοθεί η ναυμαχία στον Ισθμό. Τελικά ο Θεμιστοκλής θα καταφύγει σε τέχνασμα και οι Πέρσες θα κυκλώσουν τους Έλληνες. Η ναυμαχία δίνεται στη Σαλαμίνα και ο Ξέρξης την παρακολουθεί από το Αιγάλεω. Μαζί με το στόλο συντρίβεται και η αλαζονεία του Πέρση βασιλιά. Δραπετεύει στην Ασία, αφήνοντας πίσω τον Μαρδόνιο με μεγάλες δυνάμεις, για να υποτάξει την Ελλάδα. Οι Έλληνες μοιράζονται τα λάφυρα, τιμούν τον Θεμιστοκλή και ετοιμάζονται για τη συνέχιση του αγώνα, αφού ο Μαρδόνιος έχει ήδη υποβάλει στους Αθηναίους προτάσεις συνθηκολόγησης· η περήφανη απάντησή τους προδιαγράφει την επόμενη σύγκρουση.
Eνότητα 14η: ΑΠΟ TH NAYMAXIA ΤΗΣ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ VIII 51, 53-55, 59-60, 79
Διδακτικοί στόχοι:
- Να γνωρίσουν οι μαθητές σημαντικά γεγονότα που προηγήθηκαν από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, να εκτιμήσουν τη θυσία των υπερασπιστών της Ακρόπολης και να κατανοήσουν το συμβολισμό της.
- Να παρακολουθήσουν την υβριστική στάση του Ξέρξη και τις μεταπτώσεις της συμπεριφοράς του.
- Να γνωρίσουν τους πρωταγωνιστές της ναυμαχίας, ιδίως τον Θεμιστοκλή, να κατανοήσουν τον αποφασιστικό του ρόλο, να γνωρίσουν τον πολιτικό του αντίπαλο, τον Αριστείδη, να εκτιμήσουν το ήθος τους.
- Να συνειδητοποιήσουν τη σημασία της συνεργασίας των πολιτικών αντιπάλων, της σύμπνοιας και της ομόνοιας, ιδίως μπροστά σε εχθρική απειλή.
- Να κατανοήσουν την έξαρση της θρησκευτικότητας των ανθρώπων ιδίως σε στιγμές κινδύνου και να συνειδητοποιήσουν τη φροντίδα του ιστορικού να διασώσει τα φαινόμενα αυτά στην ιστορική αφήγηση.
- Να κατανοήσουν τις πολιτικές και θρησκευτικές αντιλήψεις που εκφράζει ο ιστορικός και να γνωρίσουν καλύτερα τον τρόπο χρονολόγησης που ακολουθεί.
Ελευθερία - πατριωτισμός, ύβρις - θρησκευτικότητα, ομόνοια - συνεργασία
Eνότητα 15η: Η NAYMAXIA ΤΗΣ ΣAΛAMINAΣ VIII 83-84, 86-89, 98-99
Διδακτικοί στόχοι:
- Να παρακολουθήσουν οι μαθητές ένα κορυφαίο γεγονός της ελληνικής ιστορίας και να αξιολογήσουν την περιγραφή του ιστορικού.
- Να γνωρίσουν τα κατορθώματα Ελλήνων και «βαρβάρων» στη ναυμαχία και να εκτιμήσουν το επεισόδιο με την Αρτεμισία.
- Να εκτιμήσουν τη συμβολή του Θεμιστοκλή στη νίκη και να σχηματίσουν πληρέστερη αντίληψη για την προσωπικότητά του.
- Να εκτιμήσουν τη συμβολή των άλλων πρωταγωνιστών στη νίκη.
- Να παρακολουθήσουν πώς ταπεινώνεται ο αλαζόνας Ξέρξης και να εμβαθύνουν στην έννοια της ύβρεως, παρακολουθώντας τις συνέπειές της στην αποχώρηση της αποδεκατισμένης και εξαθλιωμένης στρατιάς του Ξέρξη.
- Να κατανοήσουν τη διαφορά των δύο κόσμων, όπως φαίνεται και από τη σύγκρουσή τους στη Σαλαμίνα.
- Να αξιολογήσουν τα αίτια της ήττας των Περσών, όπως δίνονται από τον ιστορικό.
Ελευθερία - πατριωτισμός, τίσις - νέμεσις, κυκλική αντίληψη ιστορίας, ανθρώπινης ζωής θρησκευτικότητα
Eνότητα 16η: META TH NAYMAXIA - TO ΦΡΟΝΗΜΑ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ VIII 121, 123-125, 143-144
Διδακτικοί στόχοι:
- Να γνωρίσουν οι μαθητές πώς εκδήλωναν οι Έλληνες την ευγνωμοσύνη τους προς τους θεούς και πώς τιμούσαν τους ήρωες.
- Να συνειδητοποιήσουν το ρόλο του φθόνου στην απονομή τιμών και στην αναγνώριση της προσφοράς ενός προσώπου στο κοινό καλό.
- Να εκτιμήσουν την αξία της ελευθερίας μέσα από τη στάση των Αθηναίων.
- Να εκτιμήσουν το φρόνημα των Αθηναίων.
- Να γνωρίσουν τα κριτήρια της δημιουργίας εθνικής ταυτότητας, που για πρώτη φορά διατυπώνονται.
- Να κατανοήσουν (και με τη διδασκαλία της επόμενης ενότητας) τη σημασία των περσικών πολέμων για τον σχηματισμό εθνικής ελληνικής συνείδησης.
- Να εμβαθύνουν στην αφηγηματική τέχνη του Ηροδότου (κατανοώντας καλύτερα και το ρόλο του μοτίβου του αδυνάτου, βλ. και ενότητα 15) και την ικανότητα του ιστορικού στην παρουσίαση αγορεύσεων.
Ελευθερία - δουλεία, πατριωτισμός, θρησκευτικότητα, εθνική ταυτότητα
Λέξεις Κλειδιά Βιβλίο όγδοο, Ουρανία, ναυμαχία Σαλαμίνας, φρόνημα Αθηναίων
Η μούσα Ουρανία
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο Ξέρξης μετά τη νίκη
του στις Θερμοπύλες βαδίζει προς τη Βοιωτία χωρίς να συναντήσει
αντίσταση, μπαίνει στην έρημη Αθήνα και σκοτώνει τους λίγους
υπερασπιστές της Ακρόπολης μέσα στο ναό, ενώ ο στόλος του έχει
καταπλεύσει στο Φάληρο. Ο ελληνικός στόλος – 378 πλοία, εκτός από τις
βοηθητικές πεντηκοντόρους – έχει φτάσει, πριν από τον περσικό, από το
Αρτεμίσιο στη Σαλαμίνα. Το συμβούλιο των στρατηγών αποφασίζει, παρά τη
ριζική διαφωνία του Θεμιστοκλή, να δοθεί η ναυμαχία στον Ισθμό. Τελικά ο
Θεμιστοκλής θα καταφύγει σε τέχνασμα και οι Πέρσες θα κυκλώσουν τους
Έλληνες. Η ναυμαχία δίνεται στη Σαλαμίνα και ο Ξέρξης την παρακολουθεί
από το Αιγάλεω. Μαζί με το στόλο συντρίβεται και η αλαζονεία του Πέρση
βασιλιά. Δραπετεύει στην Ασία, αφήνοντας πίσω τον Μαρδόνιο με μεγάλες
δυνάμεις, για να υποτάξει την Ελλάδα. Οι Έλληνες μοιράζονται τα λάφυρα,
τιμούν τον Θεμιστοκλή και ετοιμάζονται για τη συνέχιση του αγώνα, αφού ο
Μαρδόνιος έχει ήδη υποβάλει στους Αθηναίους προτάσεις συνθηκολόγησης· η
περήφανη απάντησή τους προδιαγράφει την επόμενη σύγκρουση.
| ΕΝΟΤΗΤΑ 14η |
ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ
VIII 51, 53 - 55, 59 - 60, 79
|
Θεματικά κέντρα
|
|
|
Ο Ξέρξης στην έρημη Αθήνα. Τα «ξύλινα τείχη»
{Οι Πέρσες πολιορκούν τους λίγους Αθηναίους, οι οποίοι αμύνονται με πέτρες, και τους προτείνουν, μάταια, συνθηκολόγηση.}
Η ιεροσυλία του Ξέρξη
Αναγγελία της νίκης στα Σούσα
Θαύμα στο Ερέχθειο. Θυσίες του Ξέρξη στην Ακρόπολη
{Το συμβούλιο των στρατηγών τελειώνει με την απόφαση να δοθεί
ναυμαχία στον Ισθμό, αλλά ο Θεμιστοκλής, παρακινημένος από έναν Αθηναίο
πολίτη, τον Μνησίφιλο, επιστρέφει και πείθει τον Ευρυβιάδη να καλέσει
ξανά το συμβούλιο. Φοβάται πως, αν φύγουν από τη Σαλαμίνα, καθένας θα
τραβήξει για την πόλη του και δεν θα δοθεί καν ναυμαχία.}
Θεμιστοκλής και Αδείμαντος
Οπλίτης, αττική ερυθρόμορφη κύλικα του Φιντία 505-500 π.Χ.
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.
VΙII59. […]
Ο Θεμιστοκλής μιλούσε ασταμάτητα, έτσι που τον πίεζε αδήριτη ανάγκη.
Κι ενώ αυτός αγόρευε, ο στρατηγός της Κορίνθου Αδείμαντος, ο γιος του
Ωκύτη, είπε: «Θεμιστοκλή, στους αγώνες, αυτούς που ξεκινούν πριν δοθεί
το παράγγελμα, τους δίνουν μια με το ραβδί». Κι αυτός, απολογούμενος,
είπε: «Όμως κι αυτοί που μένουν παραπίσω χάνουν το στεφάνι της νίκης11».
᾿Αδείμαντος ὁ ᾿Ωκύτου εἶπε· ῏Ω Θεμιστόκλεες,
ἐν τοῖσι ἀγῶσι οἱ προεξανιστάμενοι ῥαπίζονται.
῾Ο δὲ ἀπολυόμενος ἔφη· Οἱ δέ γε
ἐγκαταλειπόμενοι οὐ στεφανοῦνται.
ἐν τοῖσι ἀγῶσι οἱ προεξανιστάμενοι ῥαπίζονται.
῾Ο δὲ ἀπολυόμενος ἔφη· Οἱ δέ γε
ἐγκαταλειπόμενοι οὐ στεφανοῦνται.
Απάντηση στον Ευρυβιάδη
Οἰκότα μέν νυν βουλευομένοισι ἀνθρώποισι ὡς τὸ ἐπίπαν ἐθέλει γίνεσθαι· μὴ δὲ οἰκότα
βουλευομένοισι οὐκ ἐθέλει οὐδὲ ὁ θεὸς προσχωρέειν πρὸς τὰς ἀνθρωπηίας γνώμας.
βουλευομένοισι οὐκ ἐθέλει οὐδὲ ὁ θεὸς προσχωρέειν πρὸς τὰς ἀνθρωπηίας γνώμας.
{Στο μεταξύ οι Πέρσες συσκέπτονται και συμφωνούν όλοι να ναυμαχήσουν στη
Σαλαμίνα. Η Αρτεμισία* διαφωνεί. Στο ελληνικό στρατηγείο ο Θεμιστοκλής
βλέποντας ότι δεν θα επικρατήσει η γνώμη του, καταφεύγει σε ένα
τέχνασμα: στέλνει κρυφά ένα δούλο του, τον Σίκιννο, εκ μέρους του, στους
Πέρσες, να τους πει ότι ο ίδιος ο Θεμιστοκλής είναι με το μέρος του
βασιλιά και ότι οι 'Έλληνες ετοιμάζονται να δραπετεύσουν από τη
Σαλαμίνα. Αν όμως εκείνοι κινηθούν, θα τους προλάβουν και θα τους
νικήσουν, καθώς είναι διχασμένοι και πολλοί θα πάνε με το βασιλιά.}
Αρχαίο ελληνικό πλοίο από παράσταση σε αγγείο. Υποθέτουμε ότι αναφέρεται στην Αργοναυτική εκστρατεία.
Ο Αριστείδης στο πλευρό του πολιτικού του αντιπάλου
ὡς δὲ ἐξῆλθέ οἱ Θεμιστοκλέης, ἔλεγε ᾿Αριστείδης τάδε· ῾Ημέας στασιάζειν χρεόν ἐστι
ἔν τε τῷ ἄλλῳ καιρῷ καὶ δὴ καὶ ἐν τῷδε περὶ τοῦ ὁκότερος ἡμέων
πλέω ἀγαθὰ τὴν πατρίδα ἐργάσεται.
ἔν τε τῷ ἄλλῳ καιρῷ καὶ δὴ καὶ ἐν τῷδε περὶ τοῦ ὁκότερος ἡμέων
πλέω ἀγαθὰ τὴν πατρίδα ἐργάσεται.
Όστρακα εξοστρακισμού, 5ος αι. π.Χ. Σε ένα από αυτά διακρίνεται το όνομα του Αριστείδη. Μουσείο Αρχαίας Αγοράς.
Ένας χωρικός συνάντησε τυχαία τον Αθηναίο στρατηγό, τον οποίο δεν γνώριζε, και του ζήτησε να τον βοηθήσει να χαράξει πάνω στο όστρακό του το όνομα του Αριστείδη, μια και ο ίδιος δεν ήξερε να γράφει. Ο Αριστείδης τον ρώτησε γιατί επιθυμούσε τον εξοστρακισμό αυτού του ανθρώπου και ο χωρικός απάντησε ότι είχε βαρεθεί ν' ακούει από όλους ότι είναι «δίκαιος». Ο Αριστείδης τότε, χωρίς να αποκαλύψει την ταυτότητά του, έγραψε πάνω στο όστρακο το όνομά του. Το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας ήταν πράγματι αρνητικό γι' αυτόν και εξορίστηκε. (Από τον Πλούταρχο, Αριστείδης, 7, 7-8).
Ένας χωρικός συνάντησε τυχαία τον Αθηναίο στρατηγό, τον οποίο δεν γνώριζε, και του ζήτησε να τον βοηθήσει να χαράξει πάνω στο όστρακό του το όνομα του Αριστείδη, μια και ο ίδιος δεν ήξερε να γράφει. Ο Αριστείδης τον ρώτησε γιατί επιθυμούσε τον εξοστρακισμό αυτού του ανθρώπου και ο χωρικός απάντησε ότι είχε βαρεθεί ν' ακούει από όλους ότι είναι «δίκαιος». Ο Αριστείδης τότε, χωρίς να αποκαλύψει την ταυτότητά του, έγραψε πάνω στο όστρακο το όνομά του. Το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας ήταν πράγματι αρνητικό γι' αυτόν και εξορίστηκε. (Από τον Πλούταρχο, Αριστείδης, 7, 7-8).
{Ο Θεμιστοκλής εξηγεί στον Αριστείδη ότι πίσω από τις κινήσεις των
Περσών βρισκόταν ο ίδιος και του ζητεί να επαναλάβει στο συμβούλιο όσα
του είπε, γιατί αυτόν δεν θα τον πίστευαν. Ο Αριστείδης δέχεται, αλλά
ούτε αυτόν πιστεύουν οι στρατηγοί και συνεχίζουν να διαφωνούν. Τελικά
πείστηκαν, όταν άκουσαν το ίδιο πράγμα από Τηνίους που αυτομόλησαν από
τους Πέρσες και προστέθηκαν με μια τριήρη στην ελληνική δύναμη. Για την
υπηρεσία τους αυτή το όνομα των Τηνίων χαράχτηκε στον τρίποδα που
αφιέρωσαν οι Έλληνες στους Δελφούς.}
ΑΝΑΚΕΦΑΛΑIΩΣΗ
Ο Ξέρξης φτάνει στην Αττική, κυριεύει την Ακρόπολη, δολοφονεί στο ναό
τους ικέτες, φτωχούς υπερασπιστές της, καίει τους ναούς και στέλνει
μήνυμα νίκης στα Σούσα. Ο ελληνικός στόλος καταπλέει στη Σαλαμίνα και ο
περσικός στο Φάληρο. Διαφωνίες εκδηλώνονται στο συμβούλιο των Ελλήνων
στρατηγών για το πού πρέπει να δοθεί η ναυμαχία. Ο Θεμιστοκλής,
εξαντλώντας την επιχειρηματολογία του για να δοθεί η ναυμαχία στη
Σαλαμίνα, καταφεύγει σε τέχνασμα, στέλνοντας παραπλανητικό μήνυμα στους
Πέρσες. Ο πολιτικός του αντίπαλος Αριστείδης τάσσεται στο πλευρό του. Το
τέχνασμα τελικά αποδίδει και η ναυμαχία θα γίνει στη Σαλαμίνα.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Να χαρακτηρίσετε τους Αθηναίους που δεν εγκατέλειψαν την πόλη,
εντοπίζοντας όλα τα χωρία της ενότητας που αναφέρονται σ' αυτούς.2. Ο Ξέρξης, αμέσως μόλις κατέλαβε την Ακρόπολη της Αθήνας, έστειλε «έφιππο αγγελιοφόρο στα Σούσα, για ν' αναγγείλει στον Αρτάβανο την επιτυχία του» (κεφ. 54). Να σχολιάσετε την ενέργεια του Μεγάλου Βασιλιά.
3. Αφού γράψετε επιγραμματικά τα επιχειρήματα που χρησιμοποιεί ο Θεμιστοκλής για να πείσει τον Ευρυβιάδη, να εκθέσετε στην τάξη την άποψή σας για το επιχείρημα στο οποίο φαίνεται να δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα.
Παράλληλο κείμενο
«Το κυπαρίσσι του Μιστρά»Κοντά στο Μιστρά, σε μια ψηλή θέση πο 'χει από κάτω όλο τον κάμπο της Σπάρτης, ήταν ένα μεγάλο κυπαρίσσι, το μεγαλύτερο κυπαρίσσι του κόσμου. Τώρα δεν υπάρχει πλέον: είναι λίγα χρόνια, κάποιος παλιάνθρωπος είχε ανάψει φωτιά εκεί κοντά, και δεν επρόσεξε, και άναψε το κυπαρίσσι και κάηκε.
Αυτό το κυπαρίσσι έχει την ιστορία του. Επί Τουρκίας, ένας πασιάς πήγε σ' αυτή τη θέση να διασκεδάσει. Έβαλε και του 'ψησαν ένα σφαχτό, και κάθισε κι έφαγε. Είχε μαζί του και ένα βοσκό, ένα νέο παλικάρι χριστιανόπουλο, και τον υπηρετούσε. Για μια στιγμή το παιδί, που έριξε τη ματιά του και παρατήρησε εκείνο το ωραίο θέαμα, τον κάμπο με τις πρασινάδες και τ' άφθονα νερά και τα βουνά γύρω, τον έπιασε το παράπονο κι αναστέναξε. Το είδε ο πασιάς και τον ρωτά: «Μπρε Ρωμιέ, τι έχεις κι αναστενάζεις;» «Τι να 'χω, πασιά μου;» του λέει. «Συλλογίζομαι πως όλα αυτά τα μέρη ήταν δικά μας μια φορά, και μας τα πήρατε. Μα το λένε τα χαρτιά μας και έχω την ελπίδα μου στο Θεό πως, με καιρό, πάλι δικά μας θα γίνουν». Ο πασιάς εθύμωσε. «Μωρέ, τι τσαμπουνάς αυτού;» του λέγει, και αρπάζει την ξύλινη σούβλα που είχαν ψήσει τ' αρνί και την καρφώνει στη γη. «Να, το βλέπεις αυτό;» λέγει. «Αν αυτό το ξερό παλούκι βγάλει κλαριά, τότες να 'χετε ελπίδα πως θα ξαναπάρετε πίσω αυτά τα μέρη!»
Την άλλη μέρα η σούβλα ερίζωσε στη γη και ξαναβλάστησε και φούντωσε και θέριεψε, κι έγινε το περήφανο κυπαρίσσι που γνωρίζαμε. Και επειδή ο πασιάς έχωσε τη σούβλα στη γη από τη μύτη, δηλαδή από την κορφή, έβγαλε το κυπαρίσσι τα κλαριά του γερμένα προς τα κάτω έγινε θηλυκό κυπαρίσσι.
Νικόλαος Πολίτης, Παραδόσεις 327
ΕΡΩΤΗΣΗ
Αφού διαβάσετε τη νεοελληνική λαϊκή παράδοση για το κυπαρίσσι του
Μιστρά, να σημειώσετε τις διαφορές και τις ομοιότητες που παρατηρείτε με
την αφήγηση του Ηροδότου για την ελιά του Ερεχθείου (κεφ. 55).
Θυμηθείτε και όσα διαβάσατε στο σχόλιο 10 (σ. 78)1 έφτασαν στην Αττική: στην ασιατική ακτή του Ελλησπόντου βρίσκονταν περίπου στα μέσα Μαΐου, επομένως, στην Αττική θα έφτασαν στα μέσα Σεπτεμβρίου του 480 π.Χ.
2 επώνυμος άρχων: ένας από τους εννέα άρχοντες· για πρώτη φορά χρησιμοποιείται το όνομα του επώνυμου άρχοντα για χρονολόγηση ιστορικού γεγονότος.
3 στο ναό: πρόκειται για το ναό της Αθηνάς και του Ερεχθέα, στη θέση του οποίου χτίστηκε αργότερα το Ερεχθείο, ή για το Εκατόμπεδον, όπου χτίστηκε αργότερα ο Παρθενώνας.
4 τους ταμίες του ναού: οι ταμίες, δέκα συνολικά, προέρχονταν από τους πλουσιότερους Αθηναίους. Διαχειρίζονταν τους θησαυρούς και τα αφιερώματα της θεάς.
5 έπεφταν…στο γκρεμό: γνωρίζετε παρόμοιες πράξεις θυσίας από την ελληνική ιστορία;
6 στο σηκό: στη μεγάλη εσωτερική αίθουσα του ναού.
7 έφιππο αγγελιoφόρο: ήταν ο ταχύτερος τρόπος για τη μετάδοση ειδήσεων, βλ. VIII 98 σ. 84.
8 στον Αρτάβανο: ο Ξέρξης είχε ορίσει τον θείο του τοποτηρητή στα Σούσα (για τον Αρτάβανο, βλ. ενότητα 12 περίληψη σ. 64).
9 Ερεχθέα … γέννημα της γης: ταυτίζεται με τον «οἰκουρὸ ὄφι», το φίδι για το οποίο πίστευαν πως φώλιαζε στο ναό της Αθηνάς. Εκείνες τις μέρες ακούστηκε πως η θεά Αθηνά εγκατέλειψε την Ακρόπολη, γιατί το φίδι- φύλακας δεν έφαγε τη μελόπιτα, που, όπως κάθε μήνα, του άφησαν.
10 μια ελιά…: είναι γνωστή από τη μυθολογία η φιλονικία Αθηνάς – Ποσειδώνα. Tο «θαύμα» της ελιάς ανήκει στα «θέματα του αδυνάτου»: εκφραστικός τρόπος με τον οποίο δηλώνουμε με έμφαση ότι κάτι είναι «αδύνατον» να πραγματοποιηθεί. Αν παρ' όλα αυτά πραγματοποιηθεί, μιλάμε για «θαύμα». Γνωρίζετε ανάλογα «θαύματα» από την παράδοση; (Bλ. και «Παράλληλο κείμενο»).
11 το στεφάνι της νίκης: ο Πλούταρχος παραδίδει το επεισόδιο με πρωταγωνιστή τον Ευρυβιάδη, ο οποίος μάλιστα επιχείρησε να χτυπήσει με ραβδί τον Θεμιστοκλή, που του απάντησε «πάταξον μέν, ἄκουσον δέ» (=χτύπησέ με, αλλά άκουσέ με).
12 απρέπεια: η συμπεριφορά αυτή δείχνει απλώς ευγένεια ή φανερώνει και άλλες προθέσεις;
13 τη σωτηρία της Ελλάδας: θυμηθείτε το λόγο του Μιλτιάδη προς τον πολέμαρχο Καλλίμαχο, πριν από τη μάχη του Μαραθώνα (ενότητα 11, κεφ. 109, σ. 58). Τι παρατηρείτε;
14 θα τους κουβαλήσεις στην Πελοπόννησο: προσέξτε ότι το επαναλαμβάνει στη συνέχεια. Τι νομίζετε ότι σημαίνει η επανάληψη;
15 χρησμό: έλεγε ότι στην «άγια Σαλαμίνα» θα χαθούν παιδιά πολλών μανάδων. Ο Θεμιστοκλής υποστήριξε ότι εννοούσε τους «βαρβάρους», αλλιώς δε θα έλεγε «άγια» τη Σαλαμίνα. Αυτόν το χρησμό (με τη συγκεκριμένη ερμηνεία) επικαλείται.
16 λογόφερναν οι στρατηγοί: ο ιστορικός επιστρέφει στο συμβούλιο των στρατηγών, αφού αφηγήθηκε τα σχετικά με το τέχνασμα του Θεμιστοκλή.
17 ο Αριστείδης: (540-468 π.Χ.) πέρασε στην ιστορία ως «δίκαιος»· όλοι οι αρχαίοι συγγραφείς συμφωνούν ότι ήταν απόλυτα τίμιος, ακέραιος και ανιδιοτελής πολιτικός. Ως αρχηγός της αριστοκρατικής παράταξης αντιτάχθηκε στα σχέδια του Θεμιστοκλή, για την ενίσχυση της ναυτικής δύναμης της Αθήνας και εξορίστηκε. Λίγο πριν από το καλοκαίρι του 480 π.Χ. (πριν από την εκστρατεία του Ξέρξη) είχε δοθεί αμνηστία σε όλους τους εξόριστους Αθηναίους πολίτες.
18 τις διαφορές τους: η ανωτερότητα και η ακεραιότητα του Αριστείδη προβάλλουν ανάγλυφα μέσα από την αφήγηση του Ηροδότου (βλ. και το κείμενο του Πλουτάρχου σ' αυτή τη σελίδα).
19 έχουμε χρέος … στην πατρίδα: σχολιάστε τα λόγια του Αριστείδη.
| ΕΝΟΤΗΤΑ 15η |
Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ
VIII 83-84, 86-89, 98-99
|
Θεματικά κέντρα
|
|
|
|
|
Λόγος του Θεμιστοκλή στα πληρώματα
Σύγχρονη ξύλινη αναπαράσταση αρχαίας αθηναϊκής τριήρους.
Ναυτικό Μουσείο Κρήτης, Χανιά.
Ναυτικό Μουσείο Κρήτης, Χανιά.
Η ναυμαχία αρχίζει
Λέγεται δὲ καὶ τάδε, ὡς φάσμα σφι γυναικὸς ἐφάνη, φανεῖσαν δὲ διακελεύσασθαι
ὥστε καὶ ἅπαν ἀκοῦσαι τὸ τῶν ῾Ελλήνων στρατόπεδον, ὀνειδίσασαν πρότερον τάδε·
῏Ω δαιμόνιοι, μέχρι κόσου ἔτι πρύμνην ἀνακρούεσθε;
ὥστε καὶ ἅπαν ἀκοῦσαι τὸ τῶν ῾Ελλήνων στρατόπεδον, ὀνειδίσασαν πρότερον τάδε·
῏Ω δαιμόνιοι, μέχρι κόσου ἔτι πρύμνην ἀνακρούεσθε;
Η ανδρεία των Περσών
Η Αρτεμισία
Ο Ξέρξης θαυμάζει την Αρτεμισία
Ξέρξην δὲ εἰπεῖν λέγεται πρὸς τὰ φραζόμενα·
Οἱ μὲν ἄνδρες γεγόνασί μοι γυναῖκες, αἱ δὲ γυναῖκες ἄνδρες.
Οἱ μὲν ἄνδρες γεγόνασί μοι γυναῖκες, αἱ δὲ γυναῖκες ἄνδρες.
Σαλαμίνα: οι θέσεις των αντιπάλων.
Eπίδειξη «ανδρείας». Σχέδια φυγής
{Ο βασιλιάς, αντιλαμβανόμενος το πλήγμα που
δέχτηκε, ετοιμαζόταν να επιστρέψει στην Ασία. Καθώς όμως φοβόταν μήπως
κάποιοι καταστρέψουν τις γέφυρες στον Ελλήσποντο και αποκλειστεί στην
Ευρώπη, κρατούσε κρυφά τα σχέδιά του και, επιχωματώνοντας το στενό της
Σαλαμίνας, παρίστανε πως ετοιμάζεται για ναυμαχία. Μόνο ο Μαρδόνιος
κατάλαβε τις προθέσεις του βασιλιά.}
Σύστημα επικοινωνίας
Μηνύματα στα Σούσα
Επιστροφή στα Σούσα: η «τίση» (VIII 115-118)
Ο Ξέρξης, αφήνοντας τον Μαρδόνιο στη Θεσσαλία, παίρνει το δρόμο της
επιστροφής. Η άλλοτε περήφανη στρατιά του, αποδεκατισμένη από την πείνα
και τις αρρώστιες, φτάνει στη Θράκη και από εκεί με πλοία στην Άβυδο,
γιατί οι γέφυρες είχαν καταστραφεί από την κακοκαιρία. Από την Άβυδο
προχωρούν με τον Ξέρξη στις Σάρδεις. Κατά μια άλλη εκδοχή, ο Ξέρξης
έφτασε ως τις εκβολές του Στρυμόνα, όπου άφησε το στρατό να τον οδηγήσει
ο Υδάρνης στον Ελλήσποντο, ενώ εκείνος πέρασε με πλοίο στην Ασία. Στο
ταξίδι του όμως κινδύνεψε από θαλασσοταραχή και χρειάστηκε να πηδήξουν
πολλοί Πέρσες στη θάλασσα, για να ελαφρώσει το πλοίο από το πολύ βάρος
και να σωθεί ο βασιλιάς. Φτάνοντας στην Ασία, ο Ξέρξης, για να τιμήσει
τον καπετάνιο που τον έσωσε, του χάρισε ένα χρυσό στεφάνι, αλλά, για να
τον τιμωρήσει που χάθηκαν τόσοι άνδρες, του πήρε το κεφάλι.
ΑΝΑΚΕΦΑΛΑIΩΣΗ
Με βάση τους πλαγιότιτλους να γράψετε τα βασικά σημεία της ενότητας.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Να εντοπίσετε τα σημεία που αποκαλύπτουν την παρέμβαση των θεών
στη μάχη ή την πίστη των ανθρώπων σ' αυτήν και να εξηγήσετε την
παρουσία των σχετικών αφηγήσεων στο ιστορικό κείμενο. Συναντήσατε
παρόμοια επεισόδια στη νεότερη ιστορία;2. Ποια νομίζετε ότι ήταν η γυναικεία μορφή που ενθάρρυνε τους Έλληνες (κεφ. 84); Σας θυμίζει κάτι από τις αφηγήσεις σύγχρονων ανθρώπων, πολεμιστών στους αγώνες της πατρίδας μας;
3. Να συζητήσετε τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζει ο Ηρόδοτος το κατόρθωμα της Αρτεμισίας.
4. Να παρακολουθήσετε την αλλαγή των συναισθημάτων του Ξέρξη (από την προηγούμενη ενότητα), μελετώντας και τα μηνύματα στα Σούσα.
Παράλληλο κείμενο
| «Μα η νύχτα προχωρεί, κι οι Έλληνες κρυφό δρόμο ν' ανοίξουν από πουθενά δε δοκιμάζουν· όταν όμως με τ' άσπρα τ' άτια της η μέρα φωτοπλημμύριστη άπλωσε σ' όλο τον κόσμο, μια πρώτ' ακούστηκε απ' το μέρος των Ελλήνων βουή τραγουδιστά με ήχο φαιδρό να βγαίνει και δυνατ' αντιβούιζαν μαζί κι οι βράχοι του νησιού γύρω, ενώ τρομάρα τους βαρβάρους έπιασεν όλους, που έβλεπαν πως γελαστήκαν. Γιατί δεν ήταν για φευγιό που έψαλλαν τότε σεμνόν παιάνα οι Έλληνες, μα σαν να ορμούσαν μ' ολόψυχη καρδιά στη μάχη, ενώ όλη ως πέρα τη γραμμή των της σάλπιγγας φλόγιζε ο ήχος· |
κι αμέσως τα πλαταγιστά μεμιάς κουπιά τους χτυπούνε με το πρόσταγμα τη βαθιάν άρμη και δεν αργούνε να φανούν όλοι μπροστά μας. Το δεξί πρώτο, σε γραμμή, κέρας ερχόταν μ' όλη την τάξη, κι έπειτα κι ο άλλος ο στόλος από πίσω ακλουθά· και τότε ήταν ν' ακούσεις φωνή μεγsolidάλη από κοντά: «Εμπρός, των Ελλήνων γενναία παιδιά! να ελευθερώσετε πατρίδα, τέκνα, γυναίκες και των πατρικών θεών σας να ελευτερώστε τα ιερά και των προγόνων τους τάφους· τώρα για όλα 'ναι που πολεμάτε».
Αισχύλου Πέρσες, στ. 384- 405.
Μετάφραση: Ι. Γρυπάρης |
ΕΡΩΤΗΣΗ
Να σημειώσετε τα κοινά σημεία και τις διαφορές μεταξύ των δύο
κειμένων (Αισχύλου και Ηροδότου) ως προς την περιγραφή της ναυμαχίας.20 την ωραιότερη αγόρευση: από όσα αναφέρει ο Ηρόδοτος στο κεφάλαιο αυτό και όσα είπε ο Θεμιστοκλής στον Ευρυβιάδη (σσ. 78-79) μπορείτε να συμπεράνετε τι περίπου είπε ο Θεμιστοκλής;
21 Αιακίδες: τα αγάλματα των Αιακιδών. Πριν από τη ναυμαχία κάλεσαν σε βοήθεια θεούς και ήρωες· ανάμεσα στους τελευταίους κάλεσαν τους Αιακίδες, δύο από τους οποίους (ο Αιακός και ο Φώκος) ήταν ήρωες της Αίγινας. Είχαν στείλει λοιπόν πλοίο, για να φέρει τα αγάλματά τους.
22 να πισωδρομούν: δεν έκαναν στροφή, έτσι μπορούσαν να αποφύγουν τα χτυπήματα του εχθρού και να τον χτυπήσουν οι ίδιοι, αφού το έμβολο ήταν στραμμένο στους εχθρούς. Ίσως η κίνηση να προβλεπόταν από το σχέδιο του Θεμιστοκλή και να μην ήταν πραγματική υποχώρηση.
23 Παλλήνη: δήμος της Αττικής στο δρόμο προς τον Μαραθώνα (όπου και σήμερα).
24 οι Αθηναίοι λένε: ίσως η διάσταση απόψεων να οφειλόταν στις σχέσεις αντιπαλότητας μεταξύ Αθηναίων και Αιγινητών. Παίρνει, κατά τη γνώμη σας, το μέρος κάποιου ο ιστορικός;
25 φάντασμα γυναικός: τα λόγια της θυμίζουν τον γνωστό παιάνα: «῏Ω παῖδες ῾Ελλήνων, ἴτε, // ἐλευθεροῦτε πατρίδ', ἐλευθεροῦτε δέ // παῖδας, γυναῖκας, θεῶν τε πατρῷων ἔδη, // θήκας τε προγόνων· νῦν ὑπὲρ πάντων ἀγών». Βλ. «Παράλληλο κείμενο».
26 οι βάρβαροι…γενναίοι: ο Ηρόδοτος αναγνωρίζει αμερόληπτα τη γενναιότητα όλων.
27 ναυμαχίες στην Εύβοια: εννοεί τις ναυμαχίες στο Αρτεμίσιο.
28 έτρεμαν ... ο βασιλιάς: ο θρόνος του Ξέρξη είχε στηθεί στη θέση Κέρατα στους πρόποδες του όρους Αιγάλεω, από όπου μπορούσε να εποπτεύει τις συγκρούσεις. Θυμηθείτε όσα διαβάσατε στις ενότητες 12, 13 και εξηγήστε γιατί παρακολουθεί ο Ξέρξης και γιατί «έτρεμαν» οι Πέρσες.
29 Καλυνδίων: η Κάλυνδος βρισκόταν στα Ν.Δ. παράλια της Μ. Ασίας απέναντι από τη Ρόδο.
30 ο τριήραρχος: τριήραρχος ήταν ο Αμεινίας από την Παλλήνη. Ο λόγος που την άφησε να φύγει δεν φαίνεται να ευσταθεί, γιατί δεν μπορεί να νόμισε και τα δύο ταυτόχρονα: ότι ήταν ελληνικό πλοίο ή ότι ήταν βαρβαρικό που αυτομόλησε. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι είχε αθλοθετηθεί βραβείο χίλιες δραχμές για όποιον πιάσει ζωντανή την Αρτεμισία, γιατί θιγόταν το φιλότιμό τους να εκστρατεύσει γυναίκα εναντίον της Αθήνας.
31 το σήμα της πλώρης: πιθανόν το ακρόπλωρο, η φιγούρα που ήταν σκαλισμένη στην πλώρη.
32 τη φράση την αποδίδουν στον Ξέρξη: Ο Ηρόδοτος το πιστεύει; Ποια είναι η γνώμη σας;
33 στο βασιλιά τους: ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί ότι στη διάρκεια της ναυμαχίας, όταν ο βασιλιάς έβλεπε κάποιον δικό του να κάνει ανδραγάθημα, ρωτούσε γι' αυτόν και οι ακόλουθοί του σημείωναν τον τριήραρχο, το πατρώνυμο και την πόλη του.
34 επινόηση: πράγματι ήταν από τα τελειότερα συστήματα επικοινωνίας στην αρχαιότητα.
35 λαμπαδηφορία: μοιάζει με τη σημερινή σκυταλοδρομία ή τη λαμπαδηφορία στους Ολυμπιακούς αγώνες.
36 για τη ζωή του Ξέρξη: το σπουδαιότερο για τους Πέρσες, για τους ανατολικούς λαούς γενικά, ήταν η ζωή του βασιλιά, κάτι αδιανόητο για τους Έλληνες. Επίσης η υπερβολή στη χαρά και στο θρήνο έρχεται σε αντίθεση με το ελληνικό μέτρο.
| ΕΝΟΤΗΤΑ 16η |
ΜΕΤΑ ΤΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ – ΤΟ ΦΡΟΝΗΜΑ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ
VIII 121, 123-125, 143-144
|
Θεματικά κέντρα
|
|
|
|
Αφιερώματα στους Δελφούς
Το αριστείο της μάχης
Θεμιστοκλής, αντίγραφο προτομής. 5ος αι. Μουσείο Όστιας.
VΙII123. Κι ύστερ' από τη διανομή της λείας οι Έλληνες πήγαν με τα καράβια τους στον Ισθμό40, για να δώσουν το αριστείο41
στον Έλληνα που αναδείχτηκε ο πιο άξιος απ' όλους σ' αυτές τις
πολεμικές επιχειρήσεις. Έφτασαν λοιπόν οι στρατηγοί κι απέθεταν πάνω στο
βωμό του Ποσειδώνα δυο ψήφους ο καθένας τους, τη μια για όποιον έκριναν
πρώτο, την άλλη για τον δεύτερο ανάμεσα σ' όλους· τότε όλοι τους ψήφιζαν τον εαυτό τους42,
καθώς ο καθένας τους πίστευε πως αποδείχτηκε πρώτος και καλύτερος, ενώ
για τον δεύτερο στην πλειοψηφία τους έριχναν την ψήφο για τον ίδιο
άντρα, τον Θεμιστοκλή. Λοιπόν από τους άλλους ο καθένας έμενε μόνο με
την ψήφο του, ενώ ο Θεμιστοκλής υπερτερούσε πολύ για τη δεύτερη θέση.
Tιμές των Λακεδαιμονίων στο Θεμιστοκλή
Φθόνος για τη δόξα του Θεμιστοκλή
{Ο Μαρδόνιος που έμεινε στην Ελλάδα με
μεγάλες δυνάμεις, για να επιχειρήσει την υποδούλωσή της, στέλνει στην
Αθήνα το βασιλιά της Μακεδονίας Αλέξανδρο, με την πρόταση προς αυτούς
είτε να φύγουν από την πόλη τους και να ζήσουν όπου θέλουν αυτόνομοι
είτε να συμμαχήσουν μαζί του και να τους ξαναχτίσει τους ναούς που
πυρπόλησε. Ο Αλέξανδρος τους προτρέπει να δεχτούν την πρόταση, γιατί δεν
θα μπορούσαν ποτέ να καταβάλουν την τεράστια δύναμη του βασιλιά. Οι
Λακεδαιμόνιοι, που πληροφορούνται τα καθέκαστα, σπεύδουν στην Αθήνα και
ζητούν από τους Αθηναίους να μη γίνουν αιτία να υποδουλωθούν όλοι οι
Έλληνες. Αναγνωρίζοντας τις θυσίες τους για την απόκρουση των Περσών,
υπόσχονται να τους βοηθήσουν, επειδή για δυο χρονιές είχε καταστραφεί
από τον πόλεμο η σοδειά της Αττικής.}
Απάντηση των Αθηναίων στον Αλέξανδρο
Νόμισμα του Αλέξανδρου Α′ της Μακεδονίας. Θεωρείται ένα από τα ωραιότερα ελληνικά νομίσματα.
VΙII143. Κι οι Αθηναίοι στον Αλέξανδρο έδωσαν την εξής απάντηση: […] «πήγαινε ν' αναγγείλεις στον Μαρδόνιο ότι οι Αθηναίοι λένε: όσο ο ήλιος θ' ακολουθεί τον ίδιο δρόμο που και σήμερα πορεύεται, αποκλείεται να κάνουμε συνθήκες με τον Ξέρξη47,
αλλά θα βγούμε αντίμαχοί του έχοντας τα θάρρη μας στους θεούς που
πολεμούν στο πλευρό μας και στους ημιθέους, που εκείνος, αθεόφοβος πέρα
για πέρα, πυρπόλησε τους ναούς και τ' αγάλματά τους. Κι εσύ από δω και
μπρος μην εμφανιστείς μπροστά στους Αθηναίους μεταφέροντας παρόμοιες
προτάσεις, κι ούτε, έχοντας την ιδέα πως προσφέρεις καλές υπηρεσίες, να
μας παρακινείς να κάνουμε παλιανθρωπιές. Γιατί δε θέλουμε να σε βρει καμιά συμφορά48 απ' τους Αθηναίους, ενώ είσαι πρόξενος και φίλος μας».
ἀπάγγελλε Μαρδονίῳ ὡς ᾿Αθηναῖοι λέγουσι, ἔστ' ἂν ὁ ἥλιος
τὴν αὐτὴν ὁδὸν ἴῃ τῇ περ καὶ νῦν ἔρχεται, μήκοτε ὁμολογήσειν ἡμέας Ξέρξῃ.
τὴν αὐτὴν ὁδὸν ἴῃ τῇ περ καὶ νῦν ἔρχεται, μήκοτε ὁμολογήσειν ἡμέας Ξέρξῃ.
Απάντηση στους Λακεδαιμονίους
αὖτις δὲ τὸ ῾Ελληνικόν, ἐὸν ὅμαιμόν τε καὶ ὁμόγλωσσον, καὶ θεῶν ἱδρύματά τε κοινὰ καὶ θυσίαι
ἤθεά τε ὁμότροπα, τῶν προδότας γενέσθαι ᾿Αθηναίους οὐκ ἂν εὖ ἔχοι.
ἤθεά τε ὁμότροπα, τῶν προδότας γενέσθαι ᾿Αθηναίους οὐκ ἂν εὖ ἔχοι.
ΑΝΑΚΕΦΑΛΑIΩΣΗ
Να συμπληρώσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, ώστε να δίνονται τα βασικά σημεία της ενότητας:Οι Έλληνες μετά τη ναυμαχία αφιερώνουν .............................................................................................................
Ως προς το αριστείο..............................................................................................................................................
Οι Λακεδαιμόνιοι..................................................................................................................................................
Οι Αθηναίοι απαντούν στον Μαρδόνιο....................................................................................................................
Στην απάντησή τους προς τους Λακεδαιμονίους οι Αθηναίοι....................................................................................
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Να συζητήσετε τη στάση των άλλων Ελλήνων απέναντι στο Θεμιστοκλή.2. Να γράψετε ένα σύντομο κείμενο για τις σκέψεις που σας δημιουργεί η απάντηση των Αθηναίων, αναφέροντας τις αξίες που εντοπίσατε στα λόγια τους.
ΘΕΜΑΤΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ – ΣΧΕΔΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ – ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Να επιλέξετε ένα θέμα για συζήτηση ή εργασία από τα επόμενα, αφού
οργανώσετε άξονες υποθεμάτων για μελέτη από μικρές ομάδες μαθητών. Οι
ομάδες ανακοινώνουν στην τάξη τις εργασίες τους, τις συζητούν και
γράφουν το τελικό κείμενο, που μπορεί να εμπλουτιστεί εικαστικά.
Πληροφορίες θα βρείτε από την Ιστορία ή από άλλα μαθήματά σας, από τη
Λαογραφία ή από το διαδίκτυο.1. Οι επικοινωνίες στην αρχαιότητα και η σύγχρονη εξέλιξή τους.
2. Επεμβάσεις των θεών σε μάχες, όπως παρουσιάζονται στην παράδοση και σε λογοτεχνικά κείμενα.
3. Η επίδραση των περσικών πολέμων στη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων.
37 πρώτα πρώτα ξεχώρισαν για τους θεούς: φαίνεται η θρησκευτικότητα των Ελλήνων και του Ηροδότου, ο οποίος, όπως είδαμε, δίνει στην ῾Ιστορίη σημαντική θέση στην επέμβαση του θείου. Tα αφιερώματα γίνονται σε θεούς και ήρωες που πιστεύουν ότι τους βοήθησαν κατά των Περσών. Bλ. παραπάνω, σ. 82, σχόλιο 21.
38 τον αθέρα: το πιο εκλεκτό μέρος (βλ. ενότητα 3, σ. 26)
39 Αλεξάνδρου του Μακεδόνος: πρόκειται βέβαια για τον Αλέξανδρο Α′, που τον συναντάμε πολλές φορές στον Ηρόδοτο.
40 στον Ισθμό: ήταν το κέντρο του «στρατηγείου» των Ελλήνων στους Περσικούς πολέμους.
41 αριστείο: η αρετή και η ανδρεία στο πεδίο της μάχης ανταμείβονταν, από τα ηρωικά χρόνια, με την απονομή «αριστείων», επάθλων με υλικό ή ηθικό χαρακτήρα.
42 όλοι τους ψήφιζαν τον εαυτό τους: σχολιάστε τη στάση αυτή.
43 καθένας τους πήρε το καράβι του: ο αγώνας δεν έχει ακόμη τελειώσει και ο φθόνος που γεννά τη διχόνοια αρχίζει να κυριαρχεί στις σχέσεις των Ελλήνων.
44 έγινε ξακουστό: δίκαιη αναγνώριση για τον κύριο συντελεστή της νίκης.
45 επιδιώκοντας τιμές: η φράση αυτή δείχνει πως ο Ηρόδοτος δέχεται ότι ο Θεμιστοκλής πήγε για το λόγο αυτό στη Σπάρτη· γνωρίζουμε ότι στην επίσκεψή του συζήτησε τη συνέχιση των επιχειρήσεων και οι Λακεδαιμόνιοι τον τίμησαν με ηθικά και υλικά έπαθλα. Tο τέλος του Θεμιστοκλή ήταν τραγικό, όπως και των άλλων ηρώων των μηδικών. Κατέφυγε στα Σούσα, αλλά δεν πρόδωσε την πατρίδα του· προτίμησε να αυτοκτονήσει.
46 Βελβινίτης: από τη Βέλβινα, το σημερινό βραχώδες νησάκι Άγιος Γεώργιος στα νότια του Σουνίου. Την ίδια ιστορία αναφέρουν σε διάφορες παραλλαγές και άλλοι αρχαίοι συγγραφείς.
47 όσο ο ήλιος… Ξέρξη: η έκφραση συνιστά αυτό που ονομάζουμε «μοτίβο του αδυνάτου» και αποτελεί έναν τρόπο για να δηλώσει κανείς την απόλυτη, κατηγορηματική του αντίθεση. Προσέξτε την επιγραμματικότητα, την κατηγορηματικότητα και τη σαφήνεια της περήφανης απάντησης των Αθηναίων. Η ελευθερία δεν είναι ανταλλάξιμο αγαθό, δεν μπορεί ούτε καν να τεθεί σε συζήτηση. Γνωρίζετε παρόμοιες απαντήσεις στη διάρκεια της ελληνικής ιστορίας;
48 να σε βρει καμιά συμφορά: οι Αθηναίοι απειλούν τον Αλέξανδρο, θεωρώντας προσβλητική τη στάση του, παρόλο που είναι φίλος και πρόξενός τους (επίσημος αντιπρόσωπός τους στη Μακεδονία και υπερασπιστής των συμφερόντων τους). Λίγο πριν από τη μάχη των Πλαταιών (βλ. σ. 89, περίληψη), ο Αλέξανδρος θα συναντηθεί και πάλι με τους Αθηναίους στρατηγούς και θα τους αποκαλύψει ότι ο Μαρδόνιος αποφάσισε επίθεση. Ο ίδιος εξηγεί γιατί μπήκε στον κίνδυνο αυτό: «Γιατί κι εγώ στην καταγωγή ανέκαθεν είμαι Έλληνας και δε θα ήθελα να βλέπω την Ελλάδα να χάσει τη λευτεριά της και να γίνει σκλάβα» (ΙΧ 45).
49 ο ελλnνισμός … απαράλλαχτες: για πρώτη φορά στο χωρίο αυτό δηλώνονται τα κοινά χαρακτηριστικά της ελληνικής εθνικής ταυτότητας (όμαιμο, ομόγλωσσο, ομόθρησκο και κοινός πολιτισμός).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου