Σχεδιαγράμματα στη Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία Γ' Γυμνασίου - Ενότητα 54 - Ο εμφύλιος πόλεμος και τα κύρια προβλήματα της μετεμφυλιακής Ελλάδας (1944 – 1963)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΩΔΕΚΑΤΟ

Η ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 20ού ΑΙΩΝΑ

ΕΝΟΤΗΤΑ 54

Ο εμφύλιος πόλεμος και τα κύρια προβλήματα της μετεμφυλιακής Ελλάδας (1944 – 1963)

 

Η εμφύλια σύγκρουση

Δεκεμβριανά ή Μάχη της Αθήνας:

§  Έτσι ονομάστηκαν τα γεγονότα που ξεκίνησαν στις 3 Δεκ. 1944 στο κέντρο της Αθήνας, ύστερα από συλλαλητήριο που οργάνωσε το ΕΑΜ ως αντίδραση στη απόφαση της κυβέρνησης εθνικής ενότητας για αφοπλισμό μόνο του ΕΛΑΣ.

§  Τα απρόκλητα πυρά της αστυνομίας στους συγκεντρωμένους προκάλεσαν 30 θύματα και οδήγησαν στην έναρξη μαχών σε ολόκληρη την Αθήνα ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και τις κυβερνητικές δυνάμεις.

§  Οι συγκρούσεις ήταν πολύνεκρες, κράτησαν περίπου ένα μήνα και έληξαν με ήττα των δυνάμεων του ΕΑΜ και αποχώρησή τους από την Αθήνα.

§  Τα Δεκεμβριανά ήταν η πρώτη φάση της εμφύλιας σύγκρουσης.

Κύρια αιτία του εμφύλιου πολέμου:

§  Οι διαφορετικές απόψεις που υπήρχαν σχετικά με το πολιτικό μέλλον της Ελλάδας και ο ρόλος της Βρετανίας, στη σφαίρα επιρροής της οποίας είχε ενταχθεί πλέον η Ελλάδα.

Συμφωνία της Βάρκιζας:

§  Είναι η συμφωνία που υπογράφηκε, λίγο μετά τα Δεκεμβριανά, από την κυβέρνηση και το ΕΑΜ στη Βάρκιζα της Αττικής.

§  Όροι της Συμφωνίας:

Ø  αμνηστία για αδικήματα που διαπράχθηκαν στα Δεκεμβριανά,

Ø  διάλυση του ΕΛΑΣ,

Ø  οργάνωση νέου εθνικού στρατού,

Ø  διασφάλιση της ελευθερίας όλων των πολιτών,

Ø  διενέργεια δημοψηφίσματος για την επιστροφή ή μη του βασιλιά,

Ø  απομάκρυνση από τις κρατικές υπηρεσίες όσων συνεργάστηκαν με τη         

      μεταξική δικτατορία και τους κατακτητές.

Εξελίξεις που οδήγησαν στον Εμφύλιο:

§  Οι κύριες ρυθμίσεις της συμφωνίας της Βάρκιζας δεν εφαρμόστηκαν.

§  Εξαπολύθηκαν διώξεις σε βάρος αριστερών πολιτών.

§  Το ΚΚΕ αποφάσισε να απέχει από τις εκλογές του 1946, θεωρώντας τες νόθες.

§  Οι αμφιλεγόμενες εκλογές ανέδειξαν νικητή το φιλοβασιλικό Λαϊκό κόμμα.

§  Την παραμονή των εκλογών ομάδα ένοπλων αριστερών επιτέθηκε σε αστυνομικές δυνάμεις στο Λιτόχωρο Πιερίας, ενέργεια που πυροδότησε τον Εμφύλιο.

Πολιτικές συνθήκες κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου:

§  Ένα αμφίβολης γνησιότητας δημοψήφισμα (Σεπτ. 1946) επέτρεψε την επιστροφή στην Ελλάδα του Γεωργίου Β΄.

§  Στην ύπαιθρο συγκροτούνταν ένοπλες ομάδες της Αριστεράς που πήραν την ονομασία Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας (Δεκ. 1946)

§  Στις αρχές του 1947, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν την πρόθεσή τους να αναλάβουν ενεργό ρόλο στην Ελλάδα (δόγμα Τρούμαν).

§  Οι ΗΠΑ επιδίωκαν να περιορίσουν τη σοβιετική επιρροή στην Ελλάδα.

§  Δημιουργήθηκαν στρατόπεδα συγκέντρωσης, στα οποία οδηγήθηκαν χιλιάδες αριστεροί πολίτες, με μεγαλύτερο από αυτά τη Μακρόνησο.

§  Το ΚΚΕ και το Ε.ΑΜ κηρύχθηκαν παράνομα (τέλη 1947).

Έκβαση του Εμφυλίου:

§  Με την αμερικανική υποστήριξη οι κυβερνητικές δυνάμεις, υπό την ηγεσία του στρατηγού Α. Παπάγου, νίκησαν το δημοκρατικό στρατό (Αύγ. 1949).

Συνέπειες του Εμφυλίου:

§  50.000 νεκροί και 80.000 πολιτικοί πρόσφυγες στις χώρες της Α. Ευρώπης,

§  700.000 άνθρωποι, που υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους,

§  τεράστιες υλικές ζημιές,

§  εθνικός διχασμός.

Τα κύρια προβλήματα της μετεμφυλιακής Ελλάδας (1949 –1963)

Κυβερνήσεις και κόμματα της μετεμφυλιακής Ελλάδας (1949 – 1963)

§  Την περίοδο 1949 – 1952 σχηματίστηκαν διάφορες κυβερνήσεις που έμειναν για λίγο στην εξουσία, με σημαντικότερη την κυβέρνηση του Ν. Πλαστήρα.

§  Το 1952 πρωθυπουργός αναδείχτηκε Αλ.Παπάγος, επικεφαλής του δεξιού κόμματος Ελληνικός Συναγερμός (1952 –1955).

§  Τον Παπάγο διαδέχτηκε ο Κ. Καραμανλής, που ίδρυσε το κόμμα Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις (ΕΡΕ) και κυβέρνησε την περίοδο 1955 – 1963.

§  Το 1961 ιδρύθηκε η Ένωσις Κέντρου με επικεφαλής τον Γ. Παπανδρέου.

§  Μεγαλύτερο νόμιμο κόμμα της Αριστεράς ήταν η Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ), που ιδρύθηκε το 1951, καθώς το ΚΚΕ ήταν εκτός νόμου.

Πολιτικά προβλήματα:

§  Οι πολίτες που κρίνονταν ύποπτοι αριστερών φρονημάτων στέλνονταν στις φυλακές και στα στρατόπεδα εξορίας, κάποιοι εκτελούνταν και το κράτος απαιτούσε την υπογραφή «δηλώσεων νομιμοφροσύνης».

§  Το σύνταγμα του 1952, αν και παραχωρούσε πολιτικά δικαιώματα και στις γυναίκες, ήταν αυταρχικό και κάλυπτε νομικά τις αντιδημοκρατικές ενέργειες.

§  Κύρια στηρίγματα του καθεστώτος ήταν:

Ø  Οι ΗΠΑ, οι οποίες είχαν πρωτεύοντα ρόλο στα ελληνικά πράγματα.

Ø  Η μοναρχία, καθώς αναμειγνυόταν διαρκώς στις πολιτικές εξελίξεις.

Ø  Οι παρακρατικοί, που δε δίσταζαν να επιτίθενται εναντίον των πολιτικών αντιπάλων του καθεστώτος.

·         Η αμφιλεγόμενη εκλογική νίκη της ΕΡΕ, το 1961, όξυνε την πολιτική κρίση.

·         Το 1963 οι παρακρατικοί, με τη συνεργασία της αστυνομίας, δολοφόνησαν τον βουλευτή της Αριστεράς Γρ. Λαμπράκη στη Θεσσαλονίκη.

·         Ο Καραμανλής, αντιμετωπίζοντας προβλήματα στις σχέσεις του με τα ανάκτορα, παραιτήθηκε (1963) και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι (1964).

Οικονομικές  εξελίξεις:

·         Σημειώθηκαν την περίοδο αυτή υψηλοί ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης.

·         Το 1950 ιδρύθηκε η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ).

·         Κατά την οκταετία Καραμανλή έγιναν έργα υποδομής και μεγάλες επενδύσεις.

·         Γεγονός – σταθμός υπήρξε η έναρξη, το 1961, της διαδικασίας για την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ).

Κοινωνικά προβλήματα:

·         Η μετακίνηση χιλιάδων ανθρώπων στην Αθήνα, που αναπτύχθηκε δίχως σχέδιο.

·         Η μετανάστευση εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων στο εξωτερικό.

Εθνικά ζητήματα:

·         Η ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στο ελληνικό κράτος, ουσιαστικά το 1947, τυπικά και επίσημα στις 7 Μαρτίου 1948, ήρθε ως αποτέλεσμα:

Ø  των αγώνων των Ελλήνων της Δωδεκανήσου για ένωση με την Ελλάδα,

Ø  της ουσιαστικής συμβολής της Ελλάδας στη συμμαχική νίκη,

Ø  των αλλαγών στους διεθνείς συσχετισμούς δυνάμεων.

§  Ο ένοπλος αγώνας των Κυπρίων, από το 1955, εναντίον της αγγλικής κυριαρχίας οδήγησε στην υπογραφή των συνθηκών της Ζυρίχης και του Λονδίνου, που αναγνώρισαν την ανεξαρτησία της Κύπρου.